Czym jest pomoc prawna i kto może z niej skorzystać?

Pomoc prawna to usługi świadczone na rzecz podmiotów stosunków prawnych w celu ochrony ich interesów. Obejmuje udzielanie porad prawnych, sporządzanie opinii oraz reprezentowanie klientów przed sądami i urzędami [1][2]. W Polsce funkcjonuje zarówno odpłatny jak i nieodpłatny system pomocy prawnej, a dostęp do wsparcia prawnego jest regulowany przepisami, które określają kto i na jakich zasadach może z niego skorzystać.

Czym dokładnie jest pomoc prawna i jakie ma formy?

Pomoc prawna stanowi zespół czynności podejmowanych przez uprawnione podmioty, które pomagają w rozwiązywaniu problemów prawnych. Jej głównym celem jest ochrona interesów prawnych osób fizycznych i prawnych [1]. W praktyce oznacza to wsparcie w postaci konsultacji prawnych, sporządzania dokumentów czy reprezentacji przed organami wymiaru sprawiedliwości.

Ze względu na formę finansowania, pomoc prawna może przybierać różne postacie. Wyróżniamy pomoc nieodpłatną, odpłatną, częściowo odpłatną oraz dotowaną [1]. Wybór odpowiedniej formy wsparcia zależy od indywidualnej sytuacji każdej osoby, jej możliwości finansowych oraz charakteru sprawy.

Pomoc prawna może być również klasyfikowana ze względu na jej zakres. Niektóre usługi obejmują jedynie podstawowe porady, podczas gdy inne zapewniają kompleksowe wsparcie, włącznie z reprezentacją podczas rozpraw sądowych. Katalog czynności wykonywanych w ramach pomocy prawnej jest szeroki i dostosowany do różnorodnych potrzeb beneficjentów [2].

Kto świadczy pomoc prawną w Polsce?

Głównym filarem systemu pomocy prawnej w Polsce są profesjonalni pełnomocnicy – adwokaci i radcowie prawni. To oni posiadają najszersze uprawnienia do świadczenia kompleksowej pomocy prawnej [2]. Ich działalność jest regulowana odrębnymi przepisami, a wykonywanie zawodu wymaga spełnienia określonych warunków, w tym ukończenia aplikacji i zdania egzaminu zawodowego.

W ograniczonym zakresie pomoc prawną świadczą również inne grupy zawodowe. Należą do nich notariusze, którzy specjalizują się w prawie cywilnym i rodzinnym, doradcy podatkowi zajmujący się kwestiami podatkowymi oraz rzecznicy patentowi, którzy wspierają w sprawach dotyczących własności przemysłowej [2].

W punktach nieodpłatnej pomocy prawnej porady mogą być udzielane przez adwokatów i radców prawnych, a także przez aplikantów tych zawodów działających z upoważnienia swoich patronów [3]. Jest to istotne, ponieważ zapewnia wysoki standard świadczonych usług przy jednoczesnym odciążeniu praktyków z wieloletnim doświadczeniem.

Nieodpłatna pomoc prawna – czym jest i kto może z niej skorzystać?

Nieodpłatna pomoc prawna to system wsparcia osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, które nie mogą ponieść kosztów odpłatnego poradnictwa [3]. Jej głównym celem jest zapewnienie dostępu do podstawowej pomocy prawnej osobom, które ze względów finansowych są wykluczone z możliwości skorzystania z usług komercyjnych.

Zakres nieodpłatnej pomocy prawnej obejmuje:
– informowanie o obowiązującym stanie prawnym
– wskazywanie możliwych sposobów rozwiązania problemu
– pomoc w sporządzaniu projektów pism (z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu) [3][4]

Z nieodpłatnej pomocy prawnej mogą skorzystać zarówno obywatele jak i przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą, którzy nie zatrudniają pracowników przez ostatnie 12 miesięcy [4]. Warunkiem jest złożenie oświadczenia, że nie są w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej.

Istotne jest, że nieodpłatna pomoc prawna nie obejmuje spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej o charakterze podatkowym, prawa dewizowego, handlowego i celnego [1]. Te ograniczenia wynikają z założenia, że system jest skierowany przede wszystkim do osób prywatnych oraz drobnych przedsiębiorców mających problemy niezwiązane bezpośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Jak zorganizowany jest system nieodpłatnej pomocy prawnej?

W Polsce funkcjonuje rozbudowana sieć punktów nieodpłatnej pomocy prawnej, które działają w każdym powiecie. Łącznie istnieje około 1500 takich punktów w całym kraju [4]. Ta liczba ma zapewnić dostępność pomocy prawnej dla wszystkich uprawnionych osób, niezależnie od ich miejsca zamieszkania.

Aby skorzystać z nieodpłatnej pomocy prawnej, należy wcześniej umówić się na wizytę. Zapisy można dokonać na trzy sposoby:
– telefonicznie
– elektronicznie
– osobiście w starostwie powiatowym [4]

System zapisów ma na celu usprawnienie pracy punktów i uniknięcie niepotrzebnych kolejek. Jednocześnie zapewnia to poradę w komfortowych warunkach i z odpowiednim przygotowaniem prawnika do konkretnej sprawy.

Punkty nieodpłatnej pomocy prawnej prowadzone są przez powiaty w porozumieniu z gminami albo organizacjami pozarządowymi prowadzącymi działalność pożytku publicznego [3]. Takie rozwiązanie zapewnia zarówno profesjonalizm jak i dostępność usług na szczeblu lokalnym.

Odpłatna pomoc prawna i jej specyfika

Odpłatna pomoc prawna stanowi alternatywę dla osób, które nie kwalifikują się do wsparcia nieodpłatnego lub potrzebują pomocy w zakresie wykraczającym poza system nieodpłatny. Jest ona świadczona na zasadach rynkowych, najczęściej przez kancelarie prawne i indywidualnych prawników.

Koszty takiej pomocy są ustalane indywidualnie przez podmioty świadczące usługi prawne. Mogą być one naliczane w formie stawki godzinowej, ryczałtu za konkretną sprawę lub success fee – wynagrodzenia uzależnionego od wyniku sprawy [1].

Zakres odpłatnej pomocy prawnej jest znacznie szerszy niż w przypadku pomocy nieodpłatnej. Obejmuje wszystkie dziedziny prawa, w tym sprawy gospodarcze, podatkowe czy celne. Dodatkowo, pełnomocnik może reprezentować klienta w całym postępowaniu sądowym, a nie tylko doradzać na początkowym etapie sprawy.

Częściowo odpłatna i dotowana pomoc prawna

Pomiędzy pomocą całkowicie nieodpłatną a w pełni komercyjną istnieją pośrednie formy wsparcia. Częściowo odpłatna pomoc prawna polega na obniżeniu standardowych kosztów usług prawniczych dla osób, które nie kwalifikują się do całkowicie darmowej pomocy, ale jednocześnie mają ograniczone możliwości finansowe [1].

Z kolei pomoc dotowana to forma wsparcia, w której część kosztów pokrywana jest ze środków publicznych lub z funduszy organizacji pozarządowych [1]. Często dotyczy to określonych grup społecznych lub kategorii spraw uznanych za szczególnie istotne z punktu widzenia interesu społecznego.

Te pośrednie formy pomocy prawnej są szczególnie ważne dla osób znajdujących się w tzw. „luce prawnej” – zarabiających zbyt dużo, by kwalifikować się do pomocy nieodpłatnej, ale jednocześnie zbyt mało, by móc swobodnie korzystać z usług komercyjnych.

Dlaczego pomoc prawna jest ważna dla funkcjonowania społeczeństwa?

Dostęp do pomocy prawnej stanowi jeden z fundamentów praworządnego państwa. Zapewnia on obywatelom możliwość skutecznej ochrony ich praw i interesów, niezależnie od statusu majątkowego czy pozycji społecznej.

System pomocy prawnej, zwłaszcza w części nieodpłatnej, realizuje zasadę równości wobec prawa. Dzięki niemu nawet osoby znajdujące się w trudnej sytuacji materialnej mogą uzyskać profesjonalne wsparcie w kwestiach prawnych [3][4].

Dodatkowo, pomoc prawna ma wymiar edukacyjny. Osoby korzystające z porad prawnych nie tylko rozwiązują bieżące problemy, ale również zdobywają wiedzę o swoich prawach i obowiązkach, co może pomóc w uniknięciu podobnych trudności w przyszłości.

Funkcjonowanie systemu nieodpłatnej pomocy prawnej przynosi korzyści nie tylko dla jej bezpośrednich beneficjentów, ale dla całego wymiaru sprawiedliwości. Wczesna interwencja prawna może zapobiec eskalacji konfliktów i odciążyć sądy od spraw, które mogłyby zostać rozwiązane na wcześniejszym etapie.

Źródła:

[1] https://mfiles.pl/pl/index.php/Pomoc_prawna
[2] https://pl.wikipedia.org/wiki/Pomoc_prawna
[3] https://www.infor.pl/prawo/encyklopedia-prawa/n/6323891,nieodplatna-pomoc-prawna.html
[4] https://www.gov.pl/web/nieodplatna-pomoc/czym-jest-nieodplatna-pomoc-prawna